Robert Gates ile Vecdi Gönül Buluşması

TARİH: 16 Şubat 2010

BELGE NO: 10ANKARA251

GÖNDEREN MAKAM: ABD Ankara Büyükelçiliği

SINIFLANDIRMA: Secret

KONU: ABD Savunma Bakanı Robert Gates’in, Türk meslektaşı Vecdi Gönül ile görüşmesi

1. ÖZET: ABD Savunma Bakanı Robert Gates, 6 Şubat 2010’da Ankara’da yaptığı karşılıklı görüşmelerde, Türkiye Savunma Bakanı Vecdi Gönül ve Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ ile ayrı görüşmelerde bir araya geldi.
Gates, Afganistan ve Pakistan’daki katkıları için Gönül ve Başbuğ’a teşekkürlerini sundu. Gönül, Türkiye’nin NATO’nun Müslüman bir üyesi olarak Afganistan’da üstlendiği rolün önemine değinirken, Başbuğ, Afganistan Ulusal güvenlik Güçleri’nin eğitiminde ve Pakistan Silahlı Kuvvetleri’ne verilen destekte Türkiye’nin verdiği desteği övdü. Gates ve Gönül Türkiye’nin Avrupa füze kalkanı sistemindeki rolünün önemine değindi. PKK ile mücadelede ise Gates ve Başbuğ ileride atılacak adımlarda Irakla yapılan işbirliğinin oynadığı öneme değindi. Gates, Gönül’e askeri kapasitesinin artırılması adına fırsatları ve Sikorsky helikopterleriyle Raytheon Patriot PAC-3 sistemlerini tercih edilmesiyle ekonomik avantaj elde edileceğini vurguladı.

Karşılıklı İlişki
2. Gates’in ziyaretinin önemine değinen Savunma Bakanı Gönül, ziyaretin Aralık ayında Başbakan Tayyip Erdoğan’ın Washington’da ABD Başkanı Barack Obama’yla bir araya gelişini takip ettiğini belirtti. Gönül ikili ilişkilerin önemini belirtti ve Türk-ABD dayanışmasının Kore Savaşı’yla başlayıp Afganistan’da devam ettiğini ifade etti. Gates, Türkiye’nin birçok Avrupa ülkesi tarafından bir müttefik olarak küçümsendiğini söyledi.

Afganistan
3. Her iki görüşmede Gates, Türkiye’nin Afganistan’da verdiği katkılar, İncirlik hava üssünü aracılığıyla erişim sağladığı ve Afganistan’a öldürücü olmayan malların aktarılmasına hava sahasının kullanılmasına izin verdiği için minnettarlığını iletti. Türkiye’nin Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti’ne (ISAF) katkılarını belirten Başbuğ, “Elinizden gelenin en iyisini yapmaya çalışıyoruz” dedi. Başbuğ, Taliban’a karşı verilen mücadelenin en zor kısmının, gerçek Taliban ile Taliban’a sadece yardım eden veya destekleyenler veya Taliban’dan ayrı yerel kuvvetlerin ayırt edilmesi olduğunu belirtti. Başbuğ, bütünleşme stratejisi izlenerek NATO’nun, Taliban sempatizanlarını yanına çekebileceğini belirtti.

4. Gönül, Türkiye’nin ortak İslami baplar dolayısıyla Afganistan halkıyla “özel bir bağı” olduğunu belirtti. Türkiye’nin ISAF’ta yer alması, Taliban’ın İslam’ı çabalarını ideolojik açıdan haklı gösterme girişimlerini çürüttü. Gates ise ISAF’ta Müslüman bir ülkenin bulunmasının, savaşın “İslam’a karşı verilen” değil, “İslam’ı saptırmaya çalışanlara verilen” yüzünü gösterdiğini belirtti.

5. Afganistan’daki gelişmeler hakkında olumlu beklentileri olan Başbuğ, General Stanley McChrystal’ın NATO konferansında yaptığı açıklamaların meslektaşlarına iyimserlik aşıladığını söyledi. Gates, McChrystal’ın, Afganistan’daki durumun ciddi ancak kötüye gitmediği yönündeki açıklamasını kabul ettiğini ancak kimsenin gelişmeleri abartmaması gerektiğini ifade etti. Afgan ve NATO bakanlarının beklentilerinin daha olumlu olduğunu ifade eden Gates, Afganistan Savunma Bakanı Abdürrahim Wardak’ın kendisine ilk defa Afganistan’da iyi bir sonuç alacaklarını umduğunu söylediğini belirtti.

6. Başbuğ, 18 Ocak’ta Kabil’de düzenlenen terör saldırılarının ciddi olduğunu ve Afganistan ordusunun karmaşık durumlara nasıl müdahale edilmesi konusunda “harika” bir örnek ortaya koyduğunu belirtti. Teröristlerin amaçlarına ulaşamadıkları saldırı girişiminde, dokuz terörist öldürüldü, ikisi de ele geçirildi. Saldırı sonrası operasyonların “iyimserlik oluşturduğunu” belirten Başbuğ, Afgan ordusunun savaşa daha motive, daha disiplinli ve daha hazır olduğunu söyledi. Başbuğ ardından, Türkiye’nin hem Türk topraklarında, hem de Afganistan’da vereceği birlik eğitimi için planlarını değerlendirdi. Şu ana kadar üç birlik eğittiklerini söyleyen Başbuğ, Kabil’de bir tabur eğitim merkezi açabileceklerini belirtti.

Pakistan
7. Pakistan’dan da söz eden Başbuğ, Ekim ayında Genelkurmay Başkanı General Kayani’nin ziyaretine değindi. Başbuğ, Svat eyaletine yaptığı ziyarette, bir önceki ziyaretine kıyasla sivil halkın geri döndüğü bölgenin güvenliğinin yüzde 100 artış gösterdiğini ve bunun Pakistan güçlerinin açık başarısını ortaya koyduğunu belirtti.

8. Başbuğ, Türkiye’nin Pakistan ordusu için özellikle lojistik ve donanım alanında verdiği desteğe değindi. Genel anlamda Pakistan’la ilişkilerin bazen zorlaşabildiğini belirten Başbuğ, askeri düzeyde işbirliğinin sıkı bir şekilde devam ettiğini söyledi.

Terörle mücadele
9. PKK’yla uzun yıllardan beri devam eden mücadeleye değinen Başbuğ, son bir yıl içinde örgütün önemli liderlerinin ortadan kaldırılmasıyla alınan başarıya, örgüt içindeki bölünmelere ve örgüt üyelerinin düşen morallerine dikkat çekti. Başbuğ, bu durumun 2007’den beri artan Türkiye-ABD işbirliği olduğunu söyledi ve ABD, Irak ve Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’nden daha fazla destek istedi.

10. Türkiye’nin insansız hava aracı talebine yönelik konuşan Gates, bu satışı yapmak istediklerini ancak ilk olarak Kongre’nin satışı onaylaması gerektiğini belirtti. Ayrıca, Pentagon’un avcı uçaklara ek olarak daha fazla keşif yöntemi oluşturmak istediğini söyledi. Gates, Irak’ta başarılı olan uzun süreli görev yapabilen avcı uçaklarının geliştirilmesi için çalışıldığını ve 16-17 saat olan havada kalma sürelerinin 24 saate çıkarılmak istendiğini ifade etti.

11. Gates, Türkiye’nin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’yle olan diyalogunun çok önemli olduğunu belirtti. Gates, Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi lideri Mesud Barzani’ye, PKK’nın şiddeti bırakması için tekrar çağrı yaptıklarını söyledi. Başbuğ, PKK’ya karşı daha yapıcı bir adım atmak için Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’yle olan diyalogun önemini doğruladı.

12. Başbuğ, PKK tehdidinin azaltılırken ABD’nin Irak’tan geri çekilmesinin bu başarısını zorlaştıracağını ifade etti. Başbuğ, ABD geri çekilmeden önce “sorunu çözümlemeleri” gerektiğini söyledi.


Füze savunması ve İran
13. Gönül, eski ABD yönetiminin kullandığı ve Türkiye’yi içermeyen yaklaşımın yerine yenilikçiliği öne çıkaran Aşamalı Uyarlanabilir yaklaşımın daha iyi olduğunu belirtti. Gates, Gönül’ün görüşünü destekledi ve Polonya ve Romanya’nın SM-3 füzelerini bulundurma anlaşmasını hatırlattı. Ardından Türkiye’de bir radar sistemi bulunmadan, ülkenin doğusundaki önemli bölgelerin sistemin kapsama alanının dışında kalacağını ifade etti.

14. Gönül, Gates’e radar konusundaki görüşmelerin hükümet içinde devam ettiğini belirtti. ABD’nin değerlendirdiği alternatif bölgeleri soran Gönül, Türkiye’nin radar sistemi yerleştirilmesi için en iyi ideal yerin Türkiye olduğunu tekrarladı.

15. İran konusunda, Gönül uranyum zenginleştirme programına değindi ve Ankara’nın “İran’ın ortaya koyduğu tehditten endişeli olduğunu”, ancak uluslararası toplumun henüz İran’ın nükleer silah programı yürüttüğüne dair kesin delili bulunmadığını ifade etti. Türkiye’nin İran’dan saldırı beklemediğini söyleyen Gönül, Tahran’ın, Ankara’nın Avrupalı müttefiklerine karşı oluşturduğu tehdidin bir hava savunması oluşturulması adına önemli olduğunu belirtti. (Yorum: İran’ın Avrupa’ya bir tehdit oluşturduğunun Gönül tarafından belirtilmesi, Türkiye'nin bu tür bir tehdidi reddeden geçmişteki açıklamalarından farklı). Gönül, füze savunma sisteminin sadece Türkiye’yi değil, tüm Avrupa’yı savunmak için tasarlanabileceğini ifade etti.

16. Gates, eğer İran nükleer silah programına devam ederse, bölgedeki diğer ülkelerin de silahlanmaya gidebileceği uyarısında bulundu. Ek olarak, İsrail’in bir noktadan sonra askeri müdahale kullanmaya karar verebileceğini ifade etti. Türkiye kaçınılmaz olarak bölgede çatışmaya katılmaktan kaçınamayacağı için, askeri olarak hazır olmak önem teşkil ediyor ve Ankara, uluslararası toplum İran’ın çabalarını durdurmaya gayret gösterse de, savunma sistemleri elde etmekte tereddüt etmemeli.

Satın alım avukatlığı
17. Gönül’le yaptığı görüşmede, Gates, Türkiye’nin ABD’li şirketlerle çalışmayı tercih ederek Sikorsky helikopterleri alarak askeri gücünü artırmasının yanında ekonomik açıdan tasarruf edeceğini belirtti. Gates, söz konusu teklifteki fırsatlardan ilkini, Sikorsky’nin Türkiye’de üretilecek ve satın alınacak her helikopter için ihraç edilecek ikinci bir helikopter üretileceği olarak açıkladı. Gates ek olarak Türkiye’ye modern donanım verileceğini ve ihracat gelirlerinde Türkiye’ye yüz milyonlarca dolarlık gelir getirebileceğini ifade etti. Gönül, ABD’nin ardından Türkiye’nin en çok Sikorsky helikopter alan ülke olduğunu ve 70 Sea Hawk helikopteri (ayrıca Boeing’den 14 tane CH-47 taşıma helikopteri) alacaklarını söyledi. Helikopter alımı teklifinin iki yıldan beri geçerli olduğunu belirten Gönül, ihale için yarışan İtalyan şirketlerin de bulunduğunu ancak Sikorsky’nin kazanma şansının yüksek olduğunu ifade etti.

18. İkinci bir fırsat Raytheon PAC-3 Patriot sistemlerinin beraber üretilmesini kapsıyor. Bu sistemlerin Körfez ülkeleri tarafından talep edilmesi, ihracat gelirlerinde yüz milyonlarca dolarlık getiri sağlayabilir. Gates, “PAC-3 ile kapasite olarak hiçbir şey mücadele edemez” yorumunda bulundu. Bu fırsatlar Türkiye’ye hem gücünü artırma, hem de iş olanağı yaratma imkanı bulurken gelir elde etme şansı sunuyor.

19. Gönül, yaşanan rekabetin şu an ABD, Rusya ve Çin arasında sürdüğünü ancak Fransa’nın Savunma Bakanı Herve Morin’in İstanbul’a işbirliği öneren anlaşmalar içeren bir teklif götürebileceğini belirtti. Gönül, bunun pahalı bir proje olduğunu ve PAC-3’le fazla bağlantısı bulunmadığını; doğru kararı vermek zorunda olduğunu söyledi. Gates, Raytheon sisteminin ABD kumanda ve kontrol sistemiyle diğer benzer sistemlerle bütünlük sağlaması açısından daha iyi bir tercih olduğunu belirtti.

Ortak Taarruz Uçağı Projesi
20. Gönül, Türkiye’nin Ortak Taarruz Uçağı Projesi’nde (JSF) yer almaktan mutlu olduğunu ve Türkiye’de tesis bulundurmanın kendisi için önemli olduğunu ifade etti. Gates, kısa süre önce yeniden yapılandırılan programın bu yüzden maliyet tahminlerinin daha gerçekçi olduğunu belirtti. Ancak, anlaşmacı taraflardan kaynaklanan gecikmelerden dolayı, takvimde yaklaşık bir yıl geri kalındı. Sonuç olarak, Gönül Türkiye’nin F-16 modernizasyonu programını dile getirdi ve son güncellemelerin, geçmişe kıyasla Türkiye’nin bilgisayar sistemlerine ve yazılım modifikasyonlarına erişimi engellemesinden duyduğu endişeyi ifade etti. Savunma Sanayi müsteşarı Yalçın Bayer, bu konuyu ABD Savunma Bakanlığı müsteşarı Ash Carter ile değerlendireceğini belirtti.